Het heeft nog het meest weg van een legobouwpakket, het nieuwe gebouw van de Tijdelijke Rechtbank Amsterdam (TRBA).
Het staat voor ongeveer vijf jaar op het vertrouwde Parnascomplex aan de Parnassusweg. Niets aan dit gebouw doet vermoeden dat het tijdelijk van aard is. Zelfs de oplettende voorbijganger of buurtbewoner is waarschijnlijk niets geks opgevallen. Absoluut niets aan het exterieur doet namelijk vermoeden dat het er tijdelijke staat en dat het volledig circulair is gebouwd.
Tijdelijke Rechtbank Amsterdam
“En dat is ook de bedoeling,” bevestigt architect-directeur cepezed Ronald Schleurholts, tevens projectarchitect van de TRBA. “Het mocht geen tijdelijke uitstraling hebben. Bij de rechtbank komen dagelijks honderden mensen in en uit en die moeten niet het gevoel krijgen dat ze in een bouwkeet zitten. Ze moeten zich veilig voelen. Dus containers waren uit den boze.”
“En daarbij: het gebouw moest ook nog eens eenvoudig uit elkaar te halen zijn en van hoogwaardige kwaliteit zijn. De vormgeving en de uitstraling van de Rechtbank Amsterdam moest feilloos aansluiten bij het imago van de Nederlandse rechtspraak. Dus: zorgvuldig bedacht, mensgericht en met aandacht voor detail. Oftewel: een gedegen gebouw dat betrouwbaarheid uitstraalt.”
In opdracht van het Rijksvastgoedbedrijf ontwierp het architectenbureau uit Delft dit uitdagende project. Schleurholts: “Het belang van hoogwaardige kwaliteit en zo min mogelijk verspilling staat bij ons al veertig jaar hoog in het vaandel. Het nieuwe aan dit project was dat het tijdelijk en volledig demontabel én remontabel moest zijn. En het liefst alles herbruikbaar. In 2020 wordt het hele hernieuwde rechtbankcomplex opgeleverd. Dan krijgt het gebouw een nieuwe plaats en een nieuwe functie.”
Rechtspraak gewoon door
Voor wie het project niet kent: het nieuwbouwdeel van circa 5.400 m2 op het terrein van het bestaande Parnascomplex vormt samen met twee bestaande bouwdelen de tijdelijke rechtbank. Tegelijkertijd wordt er op hetzelfde perceel een nieuwe permanente herhuisvesting gebouwd aan de zijde van de A10. In het tijdelijke gedeelte kan de rechtspraak tijdens de verbouwing gewoon doorgang vinden. Op een vertrouwde plek met een nieuwe entree, verhoorkamers, voorzieningen en nieuwe zittingzalen. Een losse brug koppelt het oude en het nieuwe gebouw.
Het oude rechtbankgebouw van Amsterdam bestond uit zes bouwdelen, gebouwd in de jaren zestig tot de jaren tachtig. De Tijdelijke Rechtbank Amsterdam heeft de Amsterdamse Architectuur Prijs 2017 (Gouden A.A.P.) gewonnen. De jury prees het innovatieve ontwerp en de aanpak waarbij het gebouw gedurende het gebruik eigendom blijft van het uitvoerende consortium. En toch op een andere locatie herplaatst kan worden.
Legogebouw
Schleurholts: “Je moet de TRBA daarom zien als een groot bouwpakket, opgebouwd uit losse elementen in hoogwaardige kwaliteit. Zoals je ook met bijvoorbeeld lego snel en vrij eenvoudig aanpassingen aan een gebouw kan maken zodat het met een andere functie en op een andere plek herbouwd kan worden. De legosteentjes, de bouwonderdelen, worden eerst in de fabriek gemaakt en hoeven op de bouwplaats alleen nog maar in elkaar gezet te worden; niet door te lassen of te storten, maar ‘droog’ met bouten en schroeven.”
“Neem de ingang van de TRBA bijvoorbeeld. Dat is gebouwd als een ‘los’ doosje tegen het gebouw aan. Die kun je na demontage in zijn geheel ook op een andere plek tegen het gebouw neerzetten als de locatie daar om vraagt. Of wat dacht je van de gevel? Houten geïsoleerde cassettes zijn op de demontabele stalen hoofddraagconstructie bevestigd. Daaroverheen zijn lange banen textiel opgespannen. Dit kan heel makkelijk uit elkaar gehaald en opgerold worden. Weinig materiaal, makkelijk te verplaatsen en her te gebruiken.”
Veiligheidseisen rechtbank
Ook het interieur van de TRBA moest aan dezelfde eisen als het exterieur voldoen: kwalitatief hoogwaardig, herbruikbaar en zo min mogelijk belastend voor het milieu. Dat daar nogal wat haken en ogen aan zitten omdat het om een rechtbank gaat met de nodige specifieke (veiligheids-)eisen, daar weet Det van Oers, interieurarchitect bij cepezed en projectinterieurarchitect van de TRBA, inmiddels alles van.
“Neem de ontvangstbalie, die voorzien moet zijn van kogelvrijglas en camera’s maar niet de uitstraling van een gevangenis mocht krijgen. Zo’n balie is gewoon moeilijker inzetbaar op andere plekken. Net als het prefab cellenblok. Deze zouden overigens wel als schuurtjes elders een bestemming kunnen krijgen.”
In een aantal ruimtes in het gebouw staat bestaand meubilair uit de oude rechtbank, aangevuld met nieuwe duurzame stoelen en banken. Van Oers: “De wachtbanken in de wachtruimtes zijn van bamboe en de losse kussens kunnen makkelijk vervangen of gereinigd worden. De ontvangstruimtes hebben een warme en sfeervolle uitstraling gekregen door de juiste mix van oud en nieuw en het gebruik van natuurlijk materialen en kunst.”
Marjan Teeuwen
Een bijzonder detail: op de achterwanden van de zittingszalen hangen foto’s van installaties van kunstenares Marjan Teeuwen. Zij maakte deze van het sloopmateriaal uit de oude rechtbank. “Vaak hangt er op deze plek een portret van de koning, maar dat vond ik minder geschikt voor dit bijzondere project. De foto’s van het sloopmateriaal zijn een blijvende knipoog naar het tijdelijke karakter van deze rechtbank. Het voegt echt iets toe.”