Voor de museumbezoeker die zogenaamd ‘overal al is geweest’, is het Huiskamermuseum in Aalsmeer een absolute must. In dit antieke decor komt de beroemde Mokum Collectie tot haar recht op een manier zoals dat oorspronkelijk misschien wel bedoeld was: ongedwongen en intiem.
Aan de deur van het museum staat de vrouw des huizes, Janna van Zon. Ze vertelt met alle liefde over de rijke verzameling, of je nu een kenner bent of niet. Met haar donkere kleding en sprekende eyeliner doet ze een beetje denken aan die andere dame uit de artistieke wereld met een voorliefde voor zwart: Ans Markus. En laat dat nu net één van de exposanten zijn van dit Huiskamermuseum. Verder hangen er ook schilderijen van bijvoorbeeld Ferdinand Erfmann, Sal Meijer en Jasper van Putten. De samenhang is sterk. Alles komt uit de koker van het nieuw realisme dat begon in de jaren ‘60.
Janna’s woning is een museum op zichzelf. Zelfs als er geen schilderijen zouden hangen. Het huis omarmt je met kandelaars, kleden en decoratieve engeltjes. Een modern koffiemonster komt er bijvoorbeeld niet in. “Ik heb liever geen apparaten op het aanrecht. Dat staat zo ongezellig! Veel bezoekers vinden het sfeertje hier wel leuk, ja. Die zeggen: ‘Goh, zo woonde mijn oma ook!’ En dat is prima, maar voor mij is het toch het fijnst als ze ook van de kunst genieten. Dan ontstaan de mooiste gesprekken…”
Met de neus erbovenop
De stemmige schilderijen van het Huiskamermuseum wekken ontzag. Sommige stukken lijken wel een foto, zo werkelijk. Toch zitten er vervreemdingen in verstopt, die het spannend maken. Het nodigt uit om dichterbij te komen. En dat kan gelukkig ook. Geen bewaker in een pak met een oortje die je zal manen tot afstand. Janna: “Wat dat betreft hoort figuratieve kunst ook meer thuis in een kleine setting dan in een grote kunsthal. Realisme gaat om de details.”
Hoe Janna aan deze collectie komt? Even een snelle opfriscursus kunstgeschiedenis: het realisme kreeg in de jaren ‘40 een vervelende bijklank doordat deze kunstvorm sterk werd doorgedrukt door het nazistische bewind. Als reactie ontstond na de Tweede Wereldoorlog een tegenbeweging van spontane, abstracte stromingen, waaronder de Cobrabeweging. In de jaren ’60 hing het Stedelijk Museum dan ook vol met kleurrijke schilderijen van onder anderen Karel Appel en Corneille. Tot grote woede van kunstliefhebber Dieuwke Bakker. Want in die tijd was ook een andere kunstvorm ontstaan: het nieuw realisme.
Deze beweging greep juist weer terug naar dat sobere, waarheidsgetrouwe beeld waar Nederland juist beroemd mee was geworden in de 17e eeuw. Dieuwke had een diepe waardering voor deze technische werken. Dus ging ze herhaaldelijk in gesprek met de directeuren van het Stedelijk. Waarom hing er alleen Cobra? Het museum was toch van alle Amsterdammers? Uiteindelijk schreef ze (kunst)geschiedenis door in 1962 Galerie Mokum op te zetten aan de Amstel, speciaal voor de jonge garden van het nieuw realisme.
Grootgebracht
Janna ontmoette de rebelse Dieuwke via wijlen haar echtgenoot, fotograaf Egbert van Zon. “Op een dag fotografeerde hij voor de krant in Dieuwke’s galerie. Toen hij thuiskwam, zei hij: ‘Ik heb iemand ontmoet met wie jij het volgens mij goed zou kunnen vinden!’ Nou, dat bleek te kloppen! Er ontstond een hechte band. Dieuwke heeft mij echt grootgebracht. Ze meende iets in me te kunnen zien. Wat dat was? Ik denk mijn manier van kijken. We deelden een passie voor de ‘gelaagdheid’ waarmee een schilderij is opgebouwd.”
Toen Dieuwke in 1984 overleed, vroegen de kunstenaars van Galerie Mokum of Janna het stokje over wilde nemen. “Het was een eer om de ‘ziel’ van de galerie en de Mokum Collectie in leven te kunnen houden. Net als de ziel van Dieuwke. Wat zij heeft betekend voor de kunst, en voor het realisme, is onvergetelijk. Ik vind dat mooi, om ‘met de doden te leven’. Het is een troostrijke gedachte dat je als mens iets kunt achterlaten.”
Thuisbrengen
Echter, het PR-bestaan dat bij de galerie kwam kijken, bleek Janna op de lange termijn niet te passen. “Beurzen waren me bijvoorbeeld veel te hectisch. Dus ik besloot de galerie over te dragen aan de jonge generatie. Maar die collectie, die moest een geheel blijven. Tien jaar geleden besloot ik om mijn huis in Aalsmeer gedeeltelijk leeg te ruimen en de Mokum Collectie hier onder te brengen.”
De meeste bezoekers krijgt Janna door mond-tot-mond-reclame. Als ze maar wel even bellen van tevoren. Janna: “Ik zou het vervelend vinden als ik er net niet ben. Ook al gebeurt dat niet vaak, hoor. Dit museum is mijn ‘klooster’, maar dan wel een verwelkomend klooster. Het is mijn wezen. En sommige bezoekers begrijpen dat. Die kijken me aan en zeggen: ‘Janna, ik kan me voorstellen dat dit heel veel voor jou betekent…’ Die mensen mag ik graag. Want zij voelen hier iets wat ik ook voel. Iets magisch. Dat het gewoon klopt!”
Huiskamermuseum
Van Cleeffkade 12a
1431 BA Aalsmeer
T 06-12922954
W www.huiskamermuseum.nl
Beeld Kick Spaargaren en Joyce Goverde
