Nog de hele maand oktober is in het Amsterdam Museum een interessante en uitgebreide tentoonstelling over bier te zien.
Amsterdam mag tegenwoordig gerust een bierstad worden genoemd. Niet alleen omdat Heineken hier is begonnen, maar omdat de hoofdstad met 45 brouwers de meeste biermakers van het land telt. De biertentoonstelling begint in de jaren tachtig van de vorige eeuw, als de kiem wordt gelegd voor ambachtelijk gemaakt bier. Veel kleine bierondernemers, of ze nu bier brouwen of in een winkel of café verkopen, vinden elkaar in het streven om bier met smaak te willen brouwen.
Met de opbrengsten van de Drukwerk-hit ‘Je loog tegen mij’ zet Kaspar Peterson in 1985 Brouwerij ’t IJ op, de eerste onafhankelijke brouwerij van 20e eeuws Amsterdam. De brouwerij legt zich toe op Belgische bieren als tripel, dubbel en witbier. Dat sluit aardig aan bij het assortiment van Gollem, dat in 1974 in de Raamsteeg opent als één van de eerste biercafés van het land. Bij de Bierkoning, in de nabijgelegen Paleisstraat, kun je nu biertjes uit de hele wereld aantreffen.
Pieperbier
Aan hoe bier wordt gemaakt is een aparte zaal gewijd. Bier wordt gemaakt van water, graan, hop en gist. Daar kun je desgewenst andere ingrediënten aan toevoegen, waarbij je het net zo bont kunt maken als je zelf wilt. Zo doet Brouwerij de Prael regenwater in zijn bier en maakt biologische brouwerij Troost van aardappelen Pieperbier. Maar het kan nog gekker, want er zijn hedendaagse brouwers die koriander, sinaasappelschillen, zeewier en pruimen in hun bier stoppen.
Pils
Maar wat je ook in je bier gooit, om bier te maken moet je altijd koken, mengen, filteren en afkoelen. Dat proces neemt ongeveer acht uur in beslag, waarna het bier nog dagen tot weken moet rusten voordat het drinkbaar is, zo wordt in deze uitgebreide, en aantrekkelijk ingerichte tentoonstelling uitgelegd.
Pils wordt eind negentiende eeuw geïntroduceerd en is dan al een enorme verbetering vergeleken met het bier dat daarvoor wordt gedronken. Voor die tijd werd donkerder en zwaarder bier gedronken. Gastconservator Edo Dijksterhuis legt uit: “Toen pils werd geïntroduceerd was het een sensatie, omdat het zo sprankelend was, maar later, toen het fabrieksmatig werd gemaakt, vlakte de smaak wat af.”
Bier in blik
Is het bier eenmaal gebrouwen, dan wordt het in flessen of in blik ‘afgevuld.’ Cadmiumkratten zoals we die nu kennen, zijn er anno 1920 nog niet, dus worden bierflessen in die tijd nog beschermd door rieten omhulsels, zodat ze veilig in houten kratten kunnen worden vervoerd.
Via schepen, paard en water en later via vrachtwagens wordt het bier naar de afnemers gebracht, maar in de achttiende eeuw worden daar nog biersleëen voor gebruikt. Op de tentoonstelling is daar een exemplaar van te zien, afkomstig uit de Heinekencollectie. Zo’n bierslee wordt niet alleen bij sneeuw, maar het hele jaar door ingezet en geeft veel herrie op de keien. De koetsier had ook altijd een smeerlap bij zich om doorlopend de ijzers in te vetten.
Heineken
Uiteraard kun je bij een biertentoonstelling niet om Heineken heen. In 1864 gebruikt de dan 23-jarige Gerard Adriaan Heineken zijn erfenis om brouwerij De Hooiberg over te nemen. Die brouwerij heeft zich in 1592 aan de Nieuwezijds Voorburgwal gevestigd en is lange tijd ’s lands grootste brouwerij.
In 1867 bouwt Heineken een nieuwe brouwerij aan de Stadhouderskade, waar toeristen en andere bezoekers inmiddels een rondleiding kunnen krijgen, om zich tot slot aan gratis bier te kunnen laven. Gerards kleinzoon Freddy zal het bedrijf uiteindelijk laten uitgroeien tot de op één na grootste brouwerij ter wereld.
Vrouwen en bier
In de ‘beeldzaal’ wordt een selectie van commercials getoond, die laten zien hoe het imago van bier in de loop van de tijd is veranderd is. Dat loopt van vrouwen die bijna opkijken tegen mannen die een biertje drinken tot vrouwen die geen mannen nodig hebben om van een biertje te genieten.
In de laatste tentoonstellingszaal, tot slot, kunnen we een oude tapkast bewonderen, die uit de eigen collectie van het Amsterdam Museum komt. Want als er één mooie gelegenheid is om in het museum een tapkast te tonen, dan is het bij een tentoonstelling over bier.
De tentoonstelling ‘Bier. Amsterdam, stad van bier en brouwers’ is tot en met 1 november in het Amsterdam Museum te zien. In verband met de coronamaatregelen dient gereserveerd te worden. Wie van de expostie dorst heeft gekregen, kan in het museumcafé terecht voor een blik Amsterdam Museumbier.
Illustratie 1:
Een selectie van door Amsterdamse brouwerijen gebrouwen bieren in fles. Foto Amsterdam Museum
Illustratie 2:
Tableau van keramische tegels met uitzicht op de Amsterdamse bierbrouwerij De Gekroonde Valk, door Plateelbakkerij de Distel 1908. Bruikleen collectie Nederlands Tegelmuseum, Otterlo
Illustratie 3
Reclameposter Heineken. Bruikleen collectie Heineken